|
101.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Barbara Chyrowicz
Barbara Chyrowicz
Non-Culpable Feeling of Guilt and Illusory Innocence
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Prowadzone w artykule analizy są próbą uporządkowania możliwych relacji między winą a poczuwaniem się do winy. Problem poczuwania się do winy okazuje się skomplikowany ze względu na niejednoznaczny związek z rzeczywistym zawinieniem. Poczuwanie się do winy nie jest z konieczności poprzedzone spełnieniem działania, za które moglibyśmy kogoś winić, a przekonanie o byciu winnym nie jest równoznaczne z rzeczywistym zawinieniem. Kiedy winni twierdzą, że są niewinni, może to być zarówno wynikiem błędnego rozumienia moralnych standardów, jak i zaniku moralnej wrażliwości, połączonego często z przekonaniem o własnej bezkarności. Błędne rozeznanie to także jeden z powodów, dla których niewinni utrzymują, że są winni. Niewinni poczuwają się też do winy za spowodowanie zła, którego byli jedynie niedobrowolnymi, fizycznymi sprawcami, albo też na które — poprzez nieszczęśliwy zbieg okoliczności — zdawali się mieć jedynie minimalny, niekwalifikujący do uznania za sprawców wpływ.
The analyses conducted in this paper are an attempt to sort out the possible relations between guilt and feeling of guilt. The problem of feeling guilt turns out to be complicated due to the ambiguous relationship with actual culpability. Guilt is not necessarily preceded by the execution of an action, for which we might blame someone, and the belief that one is guilty is not the same as actual guilt. When the guilty claim to be innocent, it can be the result of both a misunderstanding of moral standards and a loss of moral sensitivity often combined with a belief in their own impunity. Wrong judgment is also one of the reasons why the innocent claim to be guilty. The innocent also feel guilty for causing evil of which they were only involuntary, physical makers, or over which, through an unfortunate coincidence, they seemed to have only a minimal and ineligible influence.
|
|
|
102.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Andrzej Dąbrowski
Andrzej Dąbrowski
The Paradox of Fiction: A Critical Review of the Main Theories
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Przedmiotem artykułu jest paradoks fikcji. Prezentuję wybrane najważniejsze próby jego wyjaśnienia i rozwiązania. Twierdzę, że ów paradoks wynika z przyjęcia silnego założenia, że do powstania reakcji emocjonalnej niezbędne jest przekonanie o realnym istnieniu czegoś. Przekonanie to wcale nie jest jednak konieczne — można bać się, że p, a równocześnie nie mieć silnego przekonania, że p. Wystarczy posiadać określoną myśl. Bronię tezy, że nasze reakcje emocjonalne zapośredniczone są przez umysł i jego reprezentacyjno-treściowe wyposażenie. Ze względu na skromne piśmiennictwo poświęcone temu tematowi w języku polskim artykuł został napisany w języku rodzimym autora. Artykuł ma zatem charakter edukacyjny i przede wszystkim popularyzacyjny.
The subject of the article is the paradox of fiction. I present the most important attempts to explain and solve it. I argue that this paradox results from the assumption that an emotional response requires the belief that something is really there. This belief is not necessary at all — someone can be afraid that p, and at the same time not have a strong belief that p. It is enough to have a specific thought. I defend the thesis that our emotional reactions are mediated by the mind and its representational and content-related equipment. Due to the modest literature on this topic in Polish, the article was written in the author’s native language. The article is therefore educational and, above all, popularizing.
|
|
|
103.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Paulina Zarębska
Paulina Zarębska
Gaga Movement Language as an Expression of Hidden Dynamics of Emotions
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
W ramach badań nad emocjami w tańcu naukowcy koncentrują się głównie na ich ruchowej ekspresji. Niniejszy artykuł traktuje o konceptualizacji emocji w specyficznej praktyce ruchu — języku ruchu Gaga, stworzonej przez izraelskiego choreografa Ohada Naharina, która jest oparta na ruchowej interpretacji werbalnych instrukcji podczas improwizacji tanecznej. System werbalnej komunikacji odgrywa istotną rolę w praktyce Gaga. Emocje w ruchowych wskazówkach funkcjonują implicite i są ważnym elementem pracy z ruchem i ciałem tancerzy. Istotne w refleksji o funkcjonowaniu emocji w języku Gaga są rozważania fenomenologiczne Edmunda Husserla oraz Marice’a Merleau-Ponty’ego na temat ciała, które wpłynęły również na współczesną koncepcję poznania ucieleśnionego. Kluczowym w analizie funkcjonowania emocji w języku ruchu Gaga jest zagadnienie dynamiki ujęte z perspektywy fenomenologicznej oraz językoznawczej. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, że: 1) emocje, choć nie pojawiają się bezpośrednio w instrukcjach Gaga, stanowią ważny element pracy twórczej tancerza; 2) ich funkcjonowanie, rozumienie i ruchowa interpretacja opiera się na metaforycznym rozumieniu różnych aspektów dynamiki; 3) dla zrozumienia funkcjonowania emocji podczas tańca istotne są fenomenologiczne analizy ciała.
In the research on emotions in dance, scientists focus mainly on their motor expression. This article deals with the mental conceptualization of emotions in a specific movement practice, the Gaga language of movement, created by an Israeli choreographer — Ohad Naharin. The language is based on movement interpretation of verbal instructions during dance improvisation. The verbal communication system plays an important role in Gaga’s practice. Emotions in movement function implicitly and are an important element of working with the movement and the bodies of dancers. The phenomenological considerations of Edmund Husserl and Marice Merleau-Ponty on the subject of the body, which also influenced the contemporary concept of embodied cognition, is an important factor in considering the functioning of emotions in the Gaga language. The key issue in analyzing the functioning of emotions in the language of the Gaga movement is the concept of dynamics from a phenomenological and linguistic perspective. The purpose of this article is to show that: 1) emotions, although they do not appear directly in Gaga’s instructions, are an important part of a dancer’s creative work; 2) their functioning, understanding and motor interpretation is based on the metaphorical understanding of various aspects of dynamics; 3) the phenomenological analysis of the body are essential to understand the functioning of emotions during dance.
|
|
|
104.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Jakub Janczura,
Anna Karczmarczyk,
Arkadiusz Gut,
Robert Mirski
Jakub Janczura
Towardsa Better Understanding of Emotions
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł podejmuje kwestię roli Filozofii dla Dzieci (P4C) w kontekście rozumienia emocji. Najpierw przedstawiamy początek koncepcji Filozofii dla Dzieci, jako metody pedagogicznej wspierającej umiejętność krytycznego myślenia oraz proces, w jakim przekształciła się w narzędzie badawcze rozwijane w postaci interwencji psychologicznych. Następnie pokazujemy, w jaki sposób narzędzie P4C można zastosować w badaniach rozwojowych dotyczących rozumienia emocji przez dzieci. Argumentujemy, że projekt P4C służy nie tylko budowaniu wiedzy i poprawie zdolności poznawczych, ale sprzyja również kształtowaniu rozumienia sfery emocjonalnej. Pokazujemy, że korzyści z filozofowania w domenie emocji są obserwowane u coraz młodszych dzieci. Zaznaczamy przy tym, że P4C dopiero od niedawna jest wykorzystywana w kontekście wspierania rozwoju emocji, a także w ramach interwencji z udziałem dzieci poniżej wieku szkolnego. Pokazujemy, że jest wynikiem zmian w sposobie pojmowania umysłowości dziecka, które nastąpiły w psychologii rozwojowej w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat.
The article discusses Philosophy for Children (P4C) in the context of understanding emotions. First, we present the origins of Philosophy for Children as a pedagogical method designed to support critical thinking, and its subsequent evolution into a research tool based on psychological interventions. We then show how P4C can be applied in research on children’s understanding of emotions. We argue that not only does P4C serve to build knowledge and improve cognitive abilities, but also promotes understanding of affective phenomena. We show that the benefits of philosophizing about emotions are being observed in increasingly younger children. We point out that P4C has only recently been used for supporting the development of emotion comprehension, and that research using P4C interventions with preschoolers is also a recent development. We believe both of these to result from a change over the recent decades in how the child’s mind is conceptualized in developmental psychology.
|
|
|
105.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Anna Dutkowska,
Anna Głowik,
Zbigniew Wróblewski
Anna Dutkowska
On Biomorphic Benevolence to Nature
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Edward Osborne Wilson sformułował hipotezę biofilii, według której biofilia jest tendencją do skupiania się na życiu i procesach podobnych do życia. Status tej hipotezy jest kontrowersyjny zarówno w naukach przyrodniczych, społecznych i środowiskowych, jak i w etyce ekologicznej. Na płaszczyźnie metodologicznej stawiany jest m.in. zarzut niefalsyfikowalności; etycy ekologiczni krytykują hipotezę za jej antropocentryczne implikacje. W artykule proponujemy filozoficzną interpretację biofilii jako formy biomorfizmu, według którego pojęcie bytu substancjalnego, wartości i normy moralności jest oparte na paradygmacie bytu żywego.
Edward Osborne Wilson formulated the biophilia hypothesis according to which biophilia is a tendency to focus on life and life-like processes. The status of this hypothesis is controversial among the natural, social and environmental sciences as well as in environmental ethics. On the methodological level, among other things, the charge of non-falsifiability is made; ecological ethicists criticize the hypothesis for its anthropocentric implications. In this article, we propose a philosophical interpretation of biophilia as a form of biomorphism, according to which the concept of substantive being, values and norms of morality are based on the paradigm of living being.
|
|
|
|
106.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Maria Joanna Gondek
Maria Joanna Gondek
O Prowidencyjnych Funkcjach Inwencji Retorycznej w Aktach Doradczych
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Counselling acts consist in indicating useful activities, remedying human deficiencies. Counselling acts are guided by practical cognition. Since counselling activities are oriented towards the future, their crucial element is foresight. It is cognitive reflection foreseeing the implementation of counselling acts. Counselling acts are actualised in rhetorical and communicational context which is associated with persuasive delivery of counselling content. Belonging to the rhetorical canon, invention disposes of factors that influence the justifying formulation of advisory content. Invention factors introduce the anticipatory determinations and concretisations of counselling content. At rhetorical level, inventive methodology plays anticipatory functions which are convergent with tasks of foresight in practical cognition.
Akty doradcze polegają na wskazaniu pożytecznych działań, uzupełniających niedoskonałości człowieka. Aktami doradczymi kieruje poznanie praktyczne. Ponieważ działania doradcze nakierowane są na przyszłość istotną funkcję pełni w nich prowidencja. Jest ona poznawczą refleksją przewidującą wykonanie aktów doradczych. Akty doradcze realizują się w kontekście retoryczno-komunikacyjnym, który łączy się z perswazyjnym przekazem treści doradczych. Należąca do kanonu retorycznego inwencja dysponuje czynnikami, wpływającymi na uzasadniające formułowanie treści doradczych. Czynniki inwencyjne wprowadzają uprzedzające determinacje i konkretyzacje treści doradczych. Metodyka inwencyjna na retorycznym poziomie realizuje funkcje przewidujące, które są zbieżne z zadaniami prowidencji w poznaniu praktycznym.
|
|
|
107.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Adam Dyrda
Adam Dyrda
The Pragmatic Dimension of the So-Called Clifford’s Thesis
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Celem artykułu jest analiza etycznej wersji ewidencjalizmu XIX-wiecznego matematyka i filozofa W.K. Clifforda i obrona go przed zarzutami formułowanymi przez pragmatystów. Znana teza Clifforda brzmi: „Zawsze, wszędzie i bez względu na osobę niesłusznie jest żywić przekonania oparte na niedostatecznym świadectwie”. Argumentacja Clifforda na rzecz tej tezy, wpisująca się zasadniczo w XIX-wieczny program pozytywistycznej epistemologii, świadomie uwzględniała elementy pragmatyczne, wykluczające jej przesadnie radykalne odczytanie i krytykę. Okazuje się też, że współczesne koncepcje pragmatyczne właściwie wspierają normatywne intuicje, kryjące się za programem „etyki przekonań”, zaproponowanym przez Clifforda prawie 150 lat temu. Te ostatnie obejmują twierdzenie o normatywnych-etycznych podstawach epistemologii.
The main aim of this paper is to scrutinize William Kingdon Clifford’s ethical evidentialism and to defend it against the criticism formulated by pragmatist thinkers. Clifford famous thesis states: “It is wrong, always, everywhere, and for anyone, to believe anything upon insufficient evidence.” Clifford’s argumentation for this thesis, which fits into 19th century positivist epistemology, consciously included pragmatist elements which defy the classical pragmatist criticism of its supposed radicality. Additionally, it seems that contemporary pragmatists accounts support normative intuitions that backed up Clifford’s account of ethics of belief, proposed almost 150 years ago. The latter includes a normative-ethical argument for the grounds of epistemology.
|
|
|
108.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Michał Kumorek
Michał Kumorek
The Role of Personal Identity Models in Ricoeur’s Hermeneutics of the Subject
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
W artykule przedstawiono możliwość zastosowania Ricoeurowskich wzorców tożsamości osobowej: charakteru i dochowanego słowa do rozjaśnienia dialektyki bycia sobą samym oraz bycia kimś/czymś innym. W tym celu przedstawiono powiązania nowych wzorców z tradycyjnymi modelami tożsamości ujmowanymi jako bycie tym samym i bycie sobą. Ukazano zdolności bycia sobą do wykraczania poza wzorzec bycia tym samym, ujawniające się w analizach charakteru i dochowanego słowa oraz umożliwiające ukonstytuowanie „tego, który jest sobą samym”. Opisano również rolę inności, która wykraczając poza aspekty tożsamości „tego, który jest sobą samym” umożliwia konstytucję „tego, który jest sobą samym, jak i kimś/czymś innym”.
The paper presents the possibility of applying Ricoeur’s models of personal identity: character and keeping one’s word to clarify the dialectic of being oneself and being other. For this purpose, the relations of new models to traditional patterns of identity as being the same and being self are presented. This paper demonstrates the ability of selfhood to transcend the model of sameness, as revealed in the analyses of the character and keeping one’s word, and enabling the constitution of oneself. The role of otherness which transcends the identity aspects of oneself and thus enables the constitution of oneself as another is also analysed.
|
|
|
109.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Antoni Torzewski
Antoni Torzewski
On the Idea of the End of History in the Postmetaphysical Thought
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Idea końca historii jest nośna filozoficznie i szeroko komentowana przez przedstawicieli wielu tradycji filozoficznych. W niniejszym tekście przedstawiamy, jak owa idea jawi się w filozofii postmetafizycznej, odwołując się do trzech jej reprezentantów: Gianniego Vattima, Odo Marquarda i Viléma Flussera. Mimo różnic, które występują w ich ujęciach końca historii, można także zauważyć pewien wspólny rys, związany głównie z rozumieniem historii jako metanarracji oraz z krytycznym stosunkiem do metafizyki.
The idea of the end of history is of philosophical importance and is broadly commented by the representatives of various philosophical traditions. In the following text we present the way in which this idea is understood in the postmetaphysical thought by referring to three of its representatives: Gianni Vattimo, Odo Marquard, and Villém Flusser. In spite of the differences between their accounts of the end of history, one can also see a certain common trait connected mostly with the understanding of history as a metanarrative and with the critical attitude towards metaphysics.
|
|
|
110.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Artur Kosecki
Artur Kosecki
Conceptual Engineering and Method of Explication
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Herman Cappelen w książce Fixing language (2018) zaproponował projekt w ramach inżynierii pojęciowej, w myśl którego to, co rewidujemy w pojęciach, to ich intensja i ekstensja. Podjął on polemikę z koncepcjami w inżynierii pojęciowej, zgodnie z którymi przy rewizji odwołujemy się do funkcji i celów. W pierwszej części artykułu opisuję wspomnianą dyskusję. W realizacji tego zamiaru korzystam z odwołań do artykułu Amie Thomasson „A Pragmatic Method for Normative Conceptual Work” (2020). Następnie podejmuję próbę obrony stanowisk odwołujących się przy rewizji pojęciowej do funkcji i celów. W tym celu odnoszę się do artykułu Michaela Prinzinga „The Revisionist’s Rubic: Conceptual Engineering and Discontinuity Objection” (2018). W drugiej części artykułu opisuję metodę eksplikacji jako jedną z metod, za której pomocą dokonuje się rewizji pojęciowej. Zwracam uwagę na eksplikacje stosowaną przez Quine’a, który proponuje skupić się przy eksplikacji na funkcjach, jakie pełnią pojęcia.
Herman Cappelen in his book Fixing language (2018) proposed a project within conceptual engineering according to which what we revise in concepts is their intension and extension. He undertook a polemic with the ideas in concept engineering according to which we appeal to functions and purposes when revising. In the first part of this paper I describe the aforementioned discussion. In doing so, I refer to Amie Thomasson’s article “A Pragmatic Method for Normative Conceptual Work” (2020). Next, I attempt to defend positions that refer to functions and purposes in conceptual revision. For this purpose, I refer to Michael Prinzing’s article „The Revisionist’s Rubic: Conceptual Engineering and Discontinuity Objection” (2018). In the second part of the article, I intend to describe the method of explication as one of the methods by which we perform conceptual revision. I turn my attention to the explication used by Quine. He proposes to focus when explicating on what function a concept serves.
|
|
|
|
111.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Paweł Rojek
Paweł Rojek
Barbarian in the Garden: Introduction to the Discussions on Tropy i uniwersalia [Tropes and Universals]
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
W swojej książce Tropy i uniwersalia: Badania ontologiczne zaproponowałem systematyczną i historyczną analizę problemu uniwersaliów. Odróżniłem trzy podstawowe pojęcia powszechników, rozumianych kolejno jako wspólne własności, wspólne aspekty i wspólne całości, a następnie zastosowałem je do szczegółowej analizy teorii Romana Ingardena, św. Tomasza z Akwinu i Georga Wilhelma Friedricha Hegla. W tym tekście przedstawiam założenia metodologiczne mojej pracy, przyjmowane przeze mnie rozumienie powszechników i główne rezultaty moich interpretacji. Następnie omawiam krótko dyskusje, jakie wywołała moja książka. Katarzyna Barska i Marek Piwowarczyk kwestionowali moje odczytanie teorii Ingardena, a Tomasz Tiuryn i Michał Głowala krytykowali moją interpretację stanowiska św. Tomasza. Na koniec pokazuję, w jaki sposób Karol Kleczka ciekawie rozwinął interpretację pojęcia konkretnego powszechnika w ramach współczesnej teorii uprawdziwiania.
In my book Tropy i uniwersalia: Badania ontologiczne [Tropes and Universals: Ontological Investigations], I proposed a systematic and historical analysis of the problem of universals. I distinguished three main concepts of universals, understood as common properties, common aspects or common wholes, and then I applied these concepts for a detailed analysis of the theories of Roman Ingarden, St. Thomas Aquinas and Georg Wilhelm Friedrich Hegel. In this paper, I outline the methodological assumptions of my work, my understanding of universals, and the main results of my interpretations. Next, I briefly review the discussions provoked by my book. Katarzyna Barska and Marek Piwowarczyk questioned my reading of Ingarden’s theory, while Tomasz Tiuryn and Michał Głowala criticized my interpretation of Aquinas’s position. Finally, I analyze a way in which Karol Kleczka interestingly developed an interpretation of the notion of concrete universal within the framework of the contemporary truthmaking theory.
|
|
|
112.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Tomasz Tiuryn
Tomasz Tiuryn
Aristotle and the Beginnings of the Concept of the Universal
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Celem artykułu jest prezentacja Arystotelesowskiej koncepcji powszechnika, w szczególności zaś obrona tezy, że pojęcie powszechnika u Arystotelesa jest znacząco inne niż współczesne pojęcie powszechnika, zgodnie z którym powszechnik to byt wspólny wielu rzeczom jednostkowym. Dla Arystotelesa powszechnik jest przede wszystkim przedmiotem orzekania, aktów intelektu oraz definicji. W tekście pokazuję również, że powszechniki u Arystotelesa nie pełnią funkcji przyczyn, nie mogą więc być własnościami lub przyczynami cech indywiduów. Upodabnia je to do współczesnego pojęcia przedmiotu abstrakcyjnego, takiego jak sensy Fregego lub sądy. Bezpośrednim punktem odniesienia artykułu jest książka Pawła Rojka Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne (2019). Polemizuję tu z Rojka interpretacją klasycznej koncepcji powszechnika, przede wszystkim z jego odczytaniem teorii Tomasza z Akwinu.
The aim of this paper is to discuss Aristotle’s concept of the universal, and in particular to defend the claim that Aristotle’s concept is different from the modern concept of the universal, which is understood as the entity common to many individuals. For Aristotle, the universal is first and foremost an object which is predicated, is the object of the acts of the intellect, and is the object of the definition. In the text I also show that universals in Aristotle’s theory are causally inert, so they cannot be properties or causes of properties of individuals. This makes them similar to the modern concept of abstract objects such as Frege’s senses. The immediate point of reference for this paper is Paweł Rojek’s book Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne [Tropes and Universals: Ontological Investigations] (2019). I argue here against Rojek’s reading of the classical concept of the universal, and above all, against his interpretation of the theory of Thomas Aquinas.
|
|
|
113.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Michał Głowala
Michał Głowala
Thomas Aquinas and the Spectre of Hidden Nominalism
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
W artykule dyskutuję z interpretacją tomistycznej teorii uniwersaliów w książce Pawła Rojka Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne w kontekście problematyki „ukrytego nominalizmu”. Stawiam sobie w nim trzy cele. (i) Proponuję uściślenie definicji powszechnika, pozwalające bronić zasadniczych tez Pawła Rojka dotyczących ukrytego nominalizmu; (ii) pokazuję, że zaproponowana przez Pawła Rojka interpretacja Akwinaty sama popada w ukryty nominalizm; (iii) proponuję, w oparciu o teorię triplex status naturae Awicenny, inne odczytanie tomistycznej teorii uniwersaliów, które wydaje mi się unikać pułapki ukrytego nominalizmu.
In the paper, I discuss the interpretation of the Thomistic theory of universals put forward in Paweł Rojek’s book Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne [Tropes and Universals: Ontological Investigations] in the context of the issue of hidden nominalism. My aims are threefold. (i) I suggest a more precise definition of a universal that enables a defence of basic claims by Rojek concerning hidden nominalism; (ii) I show that the interpretation of Aquinas put forward by Rojek does in fact collapse into hidden nominalism; (iii) I offer another interpretation of the Thomistic theory of universals based on the theory of triplex status naturae that seems free from the trap of hidden nominalism.
|
|
|
114.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Karol Kleczka
Karol Kleczka
All Shades of Passionfruit: Three Concepts of Universals and Truthmakers
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Celem artykułu jest zestawienie trzech koncepcji uniwersaliów prezentowanych przez Pawła Rojka w Tropach i uniwersaliach z koncepcjami uprawdziwiania. Rojek poddaje analizie trzy podejścia do problemu jedności w wielości: (1) jedności szczegółowej obejmującej abstrakcyjne własności, (2) jedności ogólnej uchwytującej nieokreślone aspekty oraz (3) wyróżnienie konkretnych uniwersaliów. Dwa pierwsze interpretuje w odniesieniu do teorii uprawdziwiania, przywołując „argument z passiflory” i rozwijając jego autorską wersję. W tekście kontynuuję refleksję Rojka, rozwijając ją w odniesieniu do trzeciej koncepcji uniwersaliów, czyli konkretnych powszechników. Zestawiam je z monizmem Jonathana Schaffera, aby następnie zbudować trzecią wersję „argumentu z passiflory” opartą na ufundowaniu.
The aim of this article is to compare the three concepts of universals presented in “Tropes and Universals” by Pawel Rojek with theories of truthmaking. Rojek presents three approaches to the problem of unity in multiplicity: (1) specific unity which involves abstract properties, (2) general unity based on undefined aspects, and (3) concrete universals. Rojek proposes to interpret the first two in scope of truthmaking, by invoking the “passionfruit argument” and developing his own version of it. In my paper I follow Rojek's steps by developing his comparison to truthmakers to the concept of concrete universals. That development involves Schaffer’s priority monism and the concept of “the most promiscuous truthmaker”. Finally, I present my own version of the “passionfruit argument” that uses the notion of grounding.
|
|
|
115.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Paweł Rojek
Paweł Rojek
“Common Things”: The Old and the New Concepts of Universals
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Filozofowie analityczni zwykle uważają, że dyskutowany przez nich problem uniwersaliów jest tym samym problemem, którym zajmowano się w starożytności i średniowieczu. Historycy filozofii pokazują jednak, że dawny spór o uniwersalia dotyczył wielu różnych kwestii i wcale nie skupiał się na dyskutowanym obecnie problemie wspólnych własności. W swojej książce Tropy i uniwersalia przyjmowałem, że pojęcie powszechników miało zawsze mniej więcej to samo znaczenie i interpretowałem stanowisko św. Tomasza z Akwinu jako rodzaj współczesnego realizmu. Moja interpretacja wywołała interesujące polemiki ze strony historyków filozofii, Tomasza Tiuryna i Michała Głowali. W tym artykule staram się zbadać podobieństwa i różnice między współczesnym a średniowiecznym rozumieniem powszechników i odpowiedzieć na niektóre sformułowane przez nich zarzuty. Wygląda na to, że w średniowieczu istniały co najmniej trzy różne pojęcia uniwersaliów. Po pierwsze, rozumiano je jako byty wspólne, ściśle tożsame w wielu swoich realizacjach. To pojęcie uniwersaliów być może zawdzięczamy patrystycznym dyskusjom o Trójcy Świętej w IV wieku. Po drugie, uniwersalia definiowano jako byty orzekane o wielu, to znaczy ogólne pojęcia istniejące w intelekcie. Po trzecie wreszcie, uważano je, zwłaszcza w późnej scholastyce, za byty dzielące się w swoich realizacjach. Tylko to pierwsze pojęcie zgadza się ze współczesnym rozumieniem uniwersaliów. Wynika z tego, że średniowieczny i współczesny spór o powszechniki częściowo pokrywają się ze sobą. Staram się także pokazać, że proponowane przez Tiuryna i Głowalę interpretacje stanowiska św. Tomasza prowadzą do osobliwego poglądu łączącego teorię tropów i strusi nominalizm Quine’a.
Analytic philosophers usually believe that the problem of universals they discuss is the same problem that was discussed in antiquity and the Middle Ages. However, historians of philosophy point out that the old dispute on universals involved many different issues and did not focus on the currently debated problem of common properties. In my book Tropy i uniwersalia [Tropes and Universals], I assumed that the concept of universals had more or less the same meaning and I interpreted St. Thomas Aquinas’ position as a kind of contemporary realism. My interpretation raised interesting polemics by historians of philosophy, Tomasz Tiuryn and Michał Głowala. In this paper I attempt to examine the similarities and differences between contemporary and medieval understandings of universals and to answer some of their objections. It seems that there were at least three different notions of universals in the Middle Ages. First, they were understood as common beings, strictly identical in many realizations. This concept of universals is perhaps due to the patristic discussions of the Trinity in the fourth century. Second, universals were defined as entities predicated of the many, that is, as general concepts existing in the intellect. Third, and finally, they were thought, especially in late scholasticism, as entities divided into their realizations. Only the first concept agrees with the contemporary understanding of universals. It follows that the medieval and contemporary dispute over universals partially overlap. Finally, I also try to show that the interpretations of Aquinas’s position proposed by Tomasz Tiuryn and Michał Głowala lead in fact to a peculiar position that combines trope theory and Quine’s ostrich nominalism.
|
|
|
|
116.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Sebastian Gałecki
Sebastian Gałecki
What Is “Christian Ethics for the Post-Christian Age” About?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Tekst jest wstępem do dyskusji, prezentującym pokrótce będącą jej przedmiotem książkę Etyka chrześcijańskiej dla postchrześcijańskiej epoki Sebastiana Gałeckiego. Według autora książka usiłuje znaleźć odpowiedź na pytanie o to, czy wciąż możliwe jest ponowne połączenie trzech tradycji chrześcijańskiego myślenia o moralności: etyki prawa naturalnego, etyki sumienia i etyki cnót. Chodzi o takie połączenie, które nie będzie prostą rekonstrukcją średniowiecznych traktatów etycznych, lecz stworzeniem całkowicie współczesnego systemu, wyrażonego w języku zrozumiałym dla dzisiejszej kultury Zachodu — kultury deklaratywnie zrywającej ze swoim dziedzictwem chrześcijańskim, choć wciąż do niego nieświadomie powracającym i nawiązującym.
The text is an introduction to the discussion, presenting briefly the book that is its subject Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańkiej epoki [Christian Ethics for the Post-Christian Age] by Sebastian Gałecki. The book tries to find an answer to the question of whether it is possible to remerge the three traditions of Christian ethics (natural law, virtues, conscience) to create an ethical system expressed in a language understandable to contemporary culture, which consciously breaks up with his Christian heritage, although in fact he is still thoroughly penetrated by it.
|
|
|
117.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Adam Chmielewski
Adam Chmielewski
Ethics for the Post-Christian World
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Przedmiotem artykułu jest konceptualizacja problemu autentycznych i domniemanych deficytów teoretycznych doktryny etyki chrześcijańskiej, rozmaicie diagnozowanych na gruncie współczesnej chrześcijańskiej filozofii moralnej. Artykuł ten stanowi polemikę z próbą ujęcia tych deficytów, a także prób ich przekroczenia, sformułowaną przez Sebastiana Gałeckiego w jego książce Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki (2020). Doceniając śmiałość podjętego zadania teoretycznego oraz istotność teoretyczną zaproponowanej przezeń koncepcji uspójnienia nurtów etycznych w ramach chrześcijaństwa, wskazuję na szereg uchybień w realizacji zaprojektowanych dociekań. Należy do nich m.in. okcydentalność perspektywy teoretycznej obranej przez autora, problematyczność operacjonalizacji kategorii postchrześcijaństwa w diagnozie współczesnych przemian społecznych, pomijanie endemicznych wobec instytucji kościelnych przyczyn odchodzenia od chrześcijańskiego kanonu etycznego oraz wewnętrzna niespójność projektu integracji rozmaitych perspektyw teoretycznych chrześcijańskiej teologii moralnej.
The subject of the article is an assessment of conceptualizations of the theoretical deficits in the doctrine of Christian ethics, both genuine and presumed ones, variously diagnosed by contemporary Christian moral philosophers. The article is a polemic with the theoretical approach to these deficits, as well as an attempt to overcome them, formulated by Sebastian Gałecki in his book Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki [Christian Ethics for the Post-Christian Age] (2020). While appreciating the boldness of the theoretical task undertaken in his book, and the theoretical significance of the project of integrating various ethical trends now emerging within Christianity, I point out several serious shortcomings in implementing this commendable venture. I stress, among others, the excessively occidental point of view adopted by the author, questionable operationalization of the category post-Christianity in his diagnosis of contemporary social transformations, his neglect to analyze the causes, endemic to Church institutions, for the people to depart from the Christian ethical canon and the internal inconsistency of the attempt to integrate various theoretical perspectives of the contemporary Christian moral theology.
|
|
|
118.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Krzysztof Stachewicz
Krzysztof Stachewicz
What Ethics for the Post-Christian World?
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Tytułowe zagadnienie jest w artykule analizowane w przestrzeni współmyślenia z Sebastianem Gałeckim, autorem książki pt. Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki. Pytanie o model etyki dla współczesnych czasów, określanych nie bez racji jako postchrześcijańskie, jest jednym z ważniejszych zagadnień współczesnych poszukiwań etycznych. Autor wspomnianej monografii chce zbudować taki model poprzez scalenie trzech, jego zdaniem pozostających w izolacji, tradycji etyki: teorii prawa naturalnego, teorii cnót i teorii sumienia, w ich współczesnej wykładni dokonanej przez J. Finnisa, A. MacIntyre’a i J.H. Newmana. Czy taka droga jest optymalna z punktu widzenia zagadnienia postawionego w tytule artykułu? Wątpliwości i pytania postawione w wyniku lektury rozprawy Gałeckiego kreślą zręby odpowiedzi na to pytanie, rysując jednocześnie pozytywne drogi refleksji nad kształtem etyki w czasach późnej nowoczesności.
The title issue is analyzed in the article in the space of co-thinking with Sebastian Gałecki, the author of the book Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki [Christian Ethics for a Post-Christian Age]. The question of a model of ethics for contemporary times, which is rightly referred to as post-Christian, is one of the most important issues of contemporary ethical research. The author of the above-mentioned monograph wants to build this model by integrating three, in his opinion remaining in isolation, traditions of ethics: the theory of natural law, the theory of virtues and the theory of conscience, in their contemporary interpretation by J. Finnis, A. MacIntyre and J.H. Newman. Is such a path optimal for the question posed in the title of this article? The doubts and questions raised as a result of reading Gałecki’s dissertation sketch the framework of an answer to this question, drawing at the same time positive paths of reflection on the shape of ethics in the times of late modernity.
|
|
|
119.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Jan Krokos
Jan Krokos
On the Ethics for the Present Times
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł odnosi się do książki Sebastiana Gałeckiego Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki, w której autor proponuje koncepcję takiej etyki, opartej na chrześcijańskim fundamencie. W swoim rdzeniu jest to dzieło metaetyczne, dla którego pierwowzorem i inspiracją były ujęcia etyki Johna Henry’ego Newmana, Alasdaira MacIntyre’a oraz Johna Finnisa. Poszerzając horyzont badawczy książki Gałeckiego, należy zauważyć, że wszelkie systemy etyczne są jakimś wyzwaniem dla współczesnych, nie tylko bowiem etyka, lecz każda nauka pojmowania klasycznie jako theoria ma dla życia praktycznego jedynie moc motywacyjną, a w życiu społecznym oddziałuje, jeśli zostanie przełożona na rzetelną popularyzację i skuteczne jej krzewienie. Przydawka „chrześcijańska” jedynie dookreśla określoną etykę, determinuje ją w określony sposób, lecz jej nie modyfikuje. Tym samym etyka chrześcijańska jest propozycją nie tylko dla konkretnego życia indywidualnego i społecznego, lecz także dla teoretycznej dyskusji etycznej. Współcześnie, w epoce nazwanej postchrześcijańską, w takiej dyskusji istotne znaczenie ma pluralizm argumentacyjny. Ma on swój fundament w tym, że fenomen moralności jest zawsze ujmowany w bogactwie jego aspektów, choć często niektóre z nich są niesłusznie absolutyzowane.
The article refers to Sebastian Gałecki’s book Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki [Christian Ethics for the Post-Christian Age], in which the author proposes the concept of such an ethics, based on a Christian foundation. At its core, it is a metaethical work, for which the prototype and inspiration were the taking of ethics by John Henry Newman, Alasdair MacIntyre and John Finnis. Broadening the research horizon of Gałecki’s book, it should be noted that all ethical systems are a challenge for contemporaries, because not only ethics, but every science conceived classically as theoria has only motivational power for practical life, and in social life it has an impact if it is translated into reliable popularization and effective dissemination of it. The “Christian” adjective merely specifies a particular ethic, determines it in a certain way, but does not modify it. Thus, Christian ethics is a proposal not only for concrete individual and social life, but also for theoretical ethical discussion. Nowadays, in the post-Christian era, argumentative pluralism is of great importance in this discussion. It has its foundation in the fact that the phenomenon of morality is always apprehended in the richness of its aspects, although often some of them are unjustly absolutized.
|
|
|
120.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 3
Marcin T. Zdrenka
Marcin T. Zdrenka
Compasses, Maps, and Old Wineskins: Some Remarks on the Metaphor in the Scientific Narrative
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł jest zaproszeniem do ponownego namysłu nad nienową i niekoniecznie oryginalną kwestią — rolą metafory w pisarstwie naukowym. Bezpośrednim pretekstem jest metafora kompasu, mapy i treningu, a w innym planie „starych bukłaków, do których wlewa się młode wino”. Figur tych używa Sebastian Gałecki jako swoistego zwieńczenia swojej rozprawy Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki, konfrontującej koncepcje: etyki sprawności charakteru (cnoty) (Alasdair MacIntyre), sumienia (John Henry Newman) i nowej teorii prawa naturalnego (John Finnis). Pozostawiając na uboczu istotę treści rozprawy, próbuję rozpoznać kilka kwestii i zagrożeń związanych ze stosowaniem przez autorów metafor. Uchodzą one, w nomenklaturze Umberto Eco, za „gorące” i metodologicznie podejrzane elementy tak samej refleksji, jak i sposobu pisania w nauce. Mimo wątpliwości i zastrzeżeń wobec metafory jako figury „nienaukowej”, chciałbym bronić prawa do jej poprawnego używania w filozofii, szczególnie – etyce. Za przykład takiego właśnie użycia uważam ich zastosowanie w książce Sebastiana Gałeckiego.
The article is an invitation to rethink a new and not necessarily original question — the role of metaphor in scientific writing. The immediate pretext is the metaphor of the compass, map, and training, and, in another plan, “old wineskins into which new wine is poured.” These figures are used by Sebastian Gałecki as the culmination of his dissertation Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki [Christian Ethics for the Post-Christian Age], confronting the three concepts: ethics of character efficiency (virtue) (Alasdair MacIntyre), conscience (John Henry Newman), and the new theory of natural law (John Finnis). Leaving aside the essence of the content of the dissertation, I try to identify several issues and threats related to the use of metaphors by the authors. In the Umberto Eco terminology, they are regarded as “hot” and methodologically problematic elements of reflection and the way of writing in science. Despite the doubts and reservations about the metaphor as an “unscientific” figure, I would like to defend the right to its correct use in philosophy, especially in ethics. As an example of such use, I consider their use in Sebatian Gałecki’s book.
|
|
|